Balans

In mijn Vinyasa lessen heb ik de afgelopen weken gewerkt met het thema ‘balans’.

Asanas voor balans
De eerste associate van yoga en balans zijn waarschijnlijk balanshoudingen (de fysieke houdingen worden in het Sanskriet ‘asana’ genoemd).

Je kunt hierbij denken aan staande balanshoudingen zoals de boom (vriksasana, zie foto links) of heldenhouding 3 (virabadhrasana 3), maar ook zittend kun je je balans oefenen, bvb met de boot (navasana) balancerend op je zitbotten, of nog dichter bij de grond bvb met een (lage) zijwaartse plank (vasisthasana).

In de vinyasa les experimenteren we deze weken ook met een balanshouding heel dicht bij de grond, die mij laat denken aan een beeld van Aristide Maillol (zie foto hieronder). Het heet ‘L’Air’ maar mijn eigen ervaring in mijn poging om liggend op de zij zoveel mogelijk weg te liften van de grond, was toch vooral dat ik me van de zwaartekracht bewust werd, een ervaring van licht en lucht was nog even ver te zoeken. Maar oefening baart kunst, wie weet hoe het over 2 weken voelt.

Je kunt het beeld trouwens in de tuin van het Kroller- Muller museum bewonderen.

Balanshoudingen vragen fysiek iets van je, zoals een bepaalde mate van kracht, maar zijn ook vooral interessant omdat zij vaak de turbulenties in je geest weerspiegelen. Met een  onrustig hoofd is het moeilijk om fysiek kalm in een balanshouding te blijven.

En andersom: als het je lukt, om meer en meer te focussen op de fysieke balanshouding, zal het hierdoor je hoofd wellicht stiller worden.
Het is daarom niet alleen een oefening voor het fysieke lichaam, maar zeker ook een oefening in concentratie – samen met ontspanning en aanvaarding: je kunt focus en kalmte niet afdwingen.  Wat je wél kunt doen: blijven oefenen en je steeds weer herinneren om dit vanuit ontspanning te doen. Zonder verwachting.

Dit brengt me naar een ander aspect van balans:

Sthira en sukha
Ik heb hier al eerder over geschreven, het is een van mijn favorieten en op veel dingen toepasbaar.
Sukha betekent zoveel als ‘goede ruimte’ en wordt gebruikt in de betekenis van ‘aangenaam’ en ook geluk en sthira = stevig, vast stabiel.

In de yoga sutras van Patanjali (een klassieke yoga tekst ca 2000 jaar oud) geeft Patanjali als instructie voor de yoga houdingen:

Sthiram subham asanam
– wat zoveel betekent als ‘vast en aangenaam is de houding’ oftewel in de yoga houdingen zoeken we in gelijke mate naar zoveel stabiliteit als ook lichtheid/gemak.

Stabiliteit in het lichaam vraagt kracht en stabiliteit in de geest vraagt concentratie. We zoeken een mate van inspanning en wakkerheid die niet tot verkramping en spanning leidt. We willen daarnaast ook ruimte en lichtheid ervaren, echter zonder fysiek in te zakken en/ of mentaal weg te dromen of slaperig te worden.

Sthira is ook het gedeelte wat je helpt om vol te houden, te blijven oefenen ook al ervaar je discomfort en lukt het niet meteen.

Sukha is er, wanneer je leert meer en meer te ontspannen in een houding, alleen zoveel inspanning toe te passen als nodig, en waar mogelijk te ontspannen.
Je hoeft niet steeds harder en harder je best te doen.

En dit geldt uiteraard niet alleen voor balanshoudingen, maar voor elk aspekt van ons leven: Het zoeken en vinden van de juiste balans, de juiste mate van inspanning zonder jezelf te forceren, zonder het gevoel te hebben ‘het is nooit goed genoeg, ik moet nog harder werken, sneller dit, meer dat…’ en ontspanning, zonder ‘lui’ of onverschillig te raken.

Soms bestaat die balans erin om  tussen het ene en het andere heen en weer te bewegen: je hebt een drukke en actieve dag, en gunt jezelf daarna  een rustige avond en een goede nachtrust. Je werkt hard achter de computer en vind daarna balans door juist te gaan sporten / naar een yoga les te gaan (dus je hoofd te laten rusten, en je lichaam in balans te brengen door hem actief te laten zijn).

En soms zoek je net als in de yogahouding de balans tussen beide in hetzelfde moment. Wat trouwens in de allermeeste situaties, misschien behalve slapen, aan te raden is volgens mij: als je je inspant (fysiek of mentaal), is er dan nog ruimte om te ademen?
Is er ruimte om je heen te kijken, je bewust te zijn van je omgeving, van je lichaam?
Bij mentale activiteit kan een grap een plotselinge brenger van sukha zijn, onverwachts lichtheid en ruimte brengen. (..en zelf merk ik ook: als ik geen ruimte heb om een grap te waarderen, dan zit ik meestal met te veel ‘vastigheid’ is er een vernauwing in de focus, iets te veel ‘moeten’…)

Observeer bij jezelf of je misschien van nature al een bepaalde neiging hebt naar het ene of het andere. Gaat alles goed ermee? Geniet ervan!
Maar merk je dat je je wellicht regelmatig uitgeput voelt, of ontevreden, het gevoel ergens anders te moeten zijn dan waar je bent? Dan kun je onderzoeken of je door een bril van ‘sthira en sukha’ naar je leven kunt kijken en die twee wat meer in balans kunt brengen.
Hoe zou dit voor jou eruit kunnen zien?

Als afsluiting vind je hier de link naar een video met een pranayama (ademhalings-) oefening: Nadi Shodana, ook wel wisselademhaling genoemd, waarbij je afwisselend door een neusgat uit en in en dan door het andere neusgat uit en in ademt. Een ademhalingstechniek de gebruikt wordt om je innerlijk meer in balans te brengen. Probeer het vooral uit (het liefst 2-3 keer per week), en observeer wat het met je doet.